836: Elementy Nocnego Lasu pod lupą: Zioła dwóch światów: Jaskółcze Ziele

Mam nieodparte wrażenie, że realia Nocnego Lasu i świata rzeczywistego przenikają się wzajemnie - w Nightwood możemy spotkać wiele odniesień i do mitologii, i historii, i nawet biologii naszego świata. Antyczni bogowie wtrącający swe wszechmocne łapska w smocze losy, pojawiająca się znienacka Hiszpańska Inkwizycja (której, oczywiste, nikt się nie spodziewa) i biegające po lesie czworonożne zwierzaki żywcem wyjęte z Puszczy Białowieskiej to tylko nieliczne przykłady zapożyczeń, które stawiają wymyślone uniwersum na nogi, nadając mu pozory istniejącego, spójnego świata. A sam las? Nie brak w nim starych dębów (o istnieniu których świadczy Topór Wyrwidęba), a runo porastają kwitnące paprocie, jagody i bluszcz - ot, zwyczajny lasy, gdyby nie przemykające w kąciku oka cienie smoków i innych tajemniczych bestii. Niezapominajki, Bazylia, Czarne Jagody - rośliny te w magiczny sposób zawędrowały z naszych łąk i lasów do Nightwood. Pukająca do okien wiosna i wyłażące spod ziemi kiełki to kolejny pretekst do zajęcia się tematyką kwiatów. Gęste leśne runo jest kryje w sobie przeróżne przydane rośliny. Okazuje się, że nie tylko my korzystamy z dobrodziejstw ziół – także w Nightwood znaleziono zastosowanie dla różnorakich roślin.

Jaskółcze Ziele, zwane także glistnikiem, które tak namiętnie zbieramy na Cmentarzu czy na Polu Bitwy, pochodzi z naszego świata. Jego łacińska nazwa, Chelidonium majus L., podpowiada nam okres kwitnienia zioła, przypadający od maja do września, co zbiega się w terminem przylotu i odlotu jaskółek (gr. chelidon). Samo słowo majus, czyli większy, donosi się raczej do rozmiarów rośliny niż miesiąca maja. Klapowane, miękkie w dotyku liście przypominają wyglądem liście maku (i nic dziwnego, bowiem glistnik należy do rodziny makowatych – Papaveraceae). Jaskrawożółte kwiaty o czteropłatkowej koronie oraz żółtopomarańczowy, gęsty sok cieknący z uszkodzonych fragmentów rośliny zdradzają przynależność kwiatu do rzędu jaskrowców - Ranunculales. Szczegóły morfologii, takie jak budowa słupka czy długość podsadek kwiatowych zostawmy specjalistom - na nasze szczęście Chelidonium majus jest jednym przedstawicielem swojego rodzaju i łatwo go odróżnić od podobnych z pokroju maków, które jednak mają zupełnie inne kwiaty, lub od żółto kwitnących  jaskrowatych - ziarnopłonu, knieci błotnej czy jaskra jadowitego (gatunków o zupełnie innych liściach).

Pospolitość gatunku rosnącego właściwie byle gdzie, w miejscach ruderalnych, przy chodnikach, na poboczach dróg czy obrzeżach lasów (ale zawsze na bogatszych glebach) sprawia wręcz, że bywa uważany za chwast. Oprócz dzikich odmian istnieją także ozdobne, wielkokwiatowe, w sam raz do posadzenia w ogródku naturalistycznym. Z ciekawostek: nasiona glistnika wyposażone są w elajosomy (czyli tzw. ciałka mrówcze lub ciałka tłuszczowe) - owalne, białe wyrostki zawierające substancje zapasowe (tłuszcze i węglowodany) i wręcz uwielbiane przez mrówki, które z ochotą przenoszą całość do mrowisk, często po drodze zjadając pyszną, białawą  część i zostawiając bezużyteczne dla owadów nasionko. W ten właśnie sprytny sposób jaskółcze ziele może szybko rozprzestrzeniać się na duże odległości, zasiedlając nowe tereny.

Ziele używane było już przez starożytnych Rzymian, którzy zauważyli jego toksyczne działanie, do zwalczania pasożytów układu pokarmowego. Według wierzeń ludowych, glistnik sprawdza się przy leczeniu robaczyc oraz chorób skórnych – szczególnie polecany był jako remedium na pozbycie się wszelkiego rodzaju kurzajek, brodawek i wyprysków. Ponadto korzeń Chelidonium wykorzystywano w alchemii, przydając mu cechy kamienia mądrości i daru niebios (czyli coeli donum – w czym upatruje się innego żródłosłowu). W średniowieczu, zgodnie z zasadą "lecz podobne podobnym", wywary z  rośliny stosowano w leczeniu żółtaczki oraz przy chorobach wątroby, wierząc, że żółta barwa soków wskazuje na związek między dolegliwościami a lekarstwem.  Przekazy głoszą, że nawet sam dym powstający przy spalaniu ziela ma właściwości owadobójcze. Lokalne, ludowe nazewnictwo – celidonia, cyndalia, żółcień, żółtak, glistewnik, glizdownik, brodawnik – odnosi się albo do nazwy łacińskiej, albo do jaskrawożółtego koloru kwiatów, albo do przeciwpasożytniczego działania. Czy roślina rzeczywiście ma działanie lecznicze, czy to jedynie bujda wywodząca się z ludowych przesądów? Zawarte w roślinie alkaloidy (np. chelerytryna, chelidonina, sangwinaryna) rzeczywiście hamują podział komórek w zmienionym chorobowo miejscu, a ponadto ograniczają replikację wirusa brodawczaka ludzkiego (właśnie ten wirus, wbrew powszechnej wierze w przenoszenie kurzajek przez dotyk ropuchy czy żaby, powoduje występowanie brodawek u ludzi). Nawet w XX wieku stosowane przeróżne wyciągi i susze z ziela, upatrując się nawet działania przeciwnowotworowego. Naukowcom nie udało się potwierdzić efektów moczopędnych, przeciwkaszlowych ani regenerujących oczy - okazały się jedynie zabobonami, opowiadającymi wręcz o wykorzystywaniu ziela przez jaskółki, które rzekomo miały stosować okłady z glistnika w celu regeneracji oczu piskląt. potwierdzono jedynie działania Chelidionium stosunku do zwalczania brodawek skórnych. Należy jednak pamiętać, że cała roślina jest toksyczna i obecnie odchodzi się od stosowania glistnika (zwłaszcza wewnętrznie) – skutki uboczne mogą być poważniejsze od wątpliwych korzyści.

A jakie zastosowanie ma jaskółcze ziele w Nightwood? Co ciekawe, rysunek przedstawiający glistnika używane w Nightwood niewiele ma wspólnego z rzeczywistym wyglądem rośliny, choć i nazwa, i opis jednoznacznie wskazują na inspirację Chelidonium. Gładkie, eliptyczne liście przypominają bardziej listki bukszpanu, stokrotki lub czegoś bliżej nieokreślonego. Może czas na zmianę grafiki prezentującej ten składnik? Podstawowym zastosowaniem ziela są szkolenia smoków – za pomocą glistnika (w towarzystwie, oczywiście, innych składników) podniesiemy poziom Siły Woli lub Inteligencji chowańca. Bezpośrednio związana z tym przeznaczeniem cena przedmiotu wynosi (za Cennikiem Khamira) od 350 do 500 sztuk srebra i powoli, ale nieubłaganie rośnie (lata temu za sztukę glistnika płaciliśmy marne 20-30 sztuk srebra). Użyty razem z Oddechem Pustyni pozwoli na uwarzenie Eliksiru Wzmacniającego, stworzonego przez Onomatovixa dla zniwelowania zmęczenia smoka. Po wypiciu mikstury gad może z zapasem nowych sił wrócić do walki, a jego ciosy nie będą osłabione. Zebrany nocą, przy świetle gwiazd, wprost z nagrobków Cmentarza (podobno ma wtedy największą moc) ułatwi nam kupno Smoka Nocy. Jeśli Hodowca ma już wystarczający zapas jaskółczego ziela, może przeznaczyć siedem szczęśliwych sztuk na zaliczenie osiągnięcia „Szczęśliwe Siódemki”. Jaskółcze ziele nie jest składnikiem rzadkim - znajdziemy je na większości wypraw, w większych ilościach na Cmentarzu, w Dolinie Cichego Klekotu, na Polu Bitwy i w Zatoce Błękitnych Mgieł.

To dopiero pierwszy z wielu przykładów botanicznych inspiracji, łatwych do zauważenia w Nightwood. W kolejnych odsłonach ziołowej serii zajmę się między innymi próbą odgadnięcia pochodzania Trującego Bluszczu, Ziela Trytonów czy Kwiatu Paproci.