607: Smoki poza NWD: Wyvern

W średniowiecznej Europie rzeczywistość i mniemanie ówczesnych ludzi, o tym co jest realne, miały niewiele wspólnego. W związku z tym ci, którzy mieli ambicje naukowe (choć z perspektywy czasu ich "wiedza o świecie" to solidny stek bzdur) tworzyli bestiariusze. Opisywali w nich stworzenia, które według ówczesnych biologów z całą pewnością istniały. Do takowych zaliczały się między innymi wdzięczne jednorożce, przerażające mantykory czy majestatyczne gryfy. Oprócz tych znanych nam do dziś fantastycznych zwierząt, na kartach bestiariuszy pojawiał się także wyvern. W języku polskim znany jest jako wiwern, wiwerna lub wywerna. Właśnie ze względu na tę rozbieżność w niniejszym artykule przyjęłam nazwę angielską.

Kliknij w obrazek, aby go powiększyć.

Wyvern na pierwszy rzut oka przypomina smoka (choć niekoniecznie jest określany jako jego gatunek) posiadający jedną parę nóg o potężnych, chwytnych szponach. Gad pokryty jest łuskami o zielonym lub piaskowym odcieniu. Ponadto cechą charakterystyczną wyverna jest jadowity grot lub harpun, będący zwieńczeniem ogona, którego jedno uderzenie okazywało się zabójcze. Niektóre przesłania mówią również o trującym ukąszeniu. Istnieje też "morski" wariant wyverna, według którego jaszczurzy ogon jest zastępowany przez rybi.

Poszczególne źródła mówią o rozmaitych  różnicach między wyvernami a smokami, przyjęto jednak, że te pierwsze są słabsze i mniejsze od swoich czteronożnych "kuzynów". Poza tym wyróżnia je nieco dłuższa szyja i ogon oraz smuklejszy korpus. Wyverny o mniejszych gabarytach i w dodatku pozbawione zdolności mowy, ziania ogniem oraz umiejętności władania magią, określane są jako wątlejsi krewniacy smoków właściwych.

W Średniowieczu, podobnie jak smoki, wyverny utożsamiane były z szatanem i siłami zła. Pod postaciami jaszczurów ze skórzastymi skrzydłami przedstawiano biblijne bestie, symbolizujące diabła, z którymi rozprawiali się święci, tacy jak Święty Jerzy, słynny pogromca smoka (można się o nim dowiedzieć więcej w tym artykule). Samo imię wyvernów kojarzone było z nieszczęściem, grzechem i zarazą, którą to stwory rzekomo przenosiły (utarło się, że były winne zachorowaniom na dżumę). Wierzono również, że zamieszkują odległe jaskinie, gdzie gromadzą drogocenne skarby.

 

Wyverny pochodzą prawdopodobnie ze starożytnego ludu, Daków, którzy zamieszkiwali lewy brzeg Dunaju już od 1700 roku przed naszą erą. 106 lat po narodzeniu Chrystusa ich ziemie zostały podbite przez wojowniczych Rzymian, którzy to z kolei przynieśli przynieśli wyverny do Wielkiej Brytanii, prawdopodobnie na godłach wojskowych. To właśnie na wyspach bestie te zyskały swoją obecną nazwę. Prawdopodobnie od rzek płynących po dziś dzień w zachodniej Anglii -Wye i Severn- pochodzi nazwa "wyvern". Poza tym, w Wielkiej Brytanii cieszą się one największą popularnością. Wyverny są tam obecne są w licznych dziełach sztuki, legendach oraz heraldyce. Co ciekawe, pojawiają się także jako maskotki szkół i drużyn sportowych (również w Stanach Zjednoczonych). Wyverny można znaleźć też w wielu grach komputerowych i RPG popularnych na całym świecie oraz literaturze fantasy.

Wracając jednak do heraldyki- wyverny są jednymi ze stworzeń najczęściej pojawiającymi się w brytyjskich herbach. Niekiedy podtrzymują tarczę herbową, umieszczone są w niej jako godło lub stanowią zwieńczenie hełmu. Najbardziej znane wyverny w heraldyce brytyjskiej to: biały wyvern w herbie angielskiego miasta Leicester, złoty wyvern na fladze Wesseksu oraz wyverny w herbie rodu Arbuthnott i Marlborough. W Polsce wyverny - dwunogie jaszczury - również pojawiają się w herbach, choć częściej określa się je mianem żmijów.

Wyverny zdecydowanie cieszą się mniejszą popularnością niż smoki. Niby mniejsze, nie tak inteligentne i wyposażone jedynie w jedną parę nóg często bywają pomijane. Na szczęście są i tacy, którzy usłyszawszy zapierającą dech w piersiach historię, której bohaterem jest wyvern nie powiedzą "Tylko dlaczego to nie był smok? Smoki są fajniejsze!". Bo przecież czy wyverny, tak jak rozsławione smoki, nie są stworami równie tajemniczymi i groźnymi?

W Gazetce iNWD pojawił się już kiedyś artykuł dotyczący wiwerna, postanowiłam jednak rozszerzyć nieco zagadnienie i przekazać więcej informacji o tym dwunożnym krewniaku smoka. 


Zobacz także:
Smoki w heraldyce polskiej

Lady Adria

Smoki Ziemiomorza
Bazyliszek